MIŁOŚNICY GENEALOGII I HISTORII ZIEMI KUJAWSKIEJ

Papusza, właśc. Bronisława zd. Zielińska Wajss

Urodziła się 17 sierpnia 1908 Sitańcu lub 10 maja 1910 roku w Lublinie. Pochodziła z grupy etnicznej "Polska Roma". Była jedną z niewielu kobiet, które samodzielnie nauczyły się czytać i pisać. Nigdy nie uczęszczała do szkoły. W okresie II Wojny Światowej ukrywała się wraz ze swoim taborem w lasach. Papusza debiutowała wierszem w "Nowej Kulturze" w 1951 roku. Jej odkrywcą i tłumaczem z języka romskiego był w 1949 roku Jerzy Ficowski.

Pierwsze tłumaczenia wysłał Julianowi Tuwimowi, który doprowadził do ich publikacji. Po wielu latach wędrówek Papusza zamieszkała w Żaganiu. W Gorzowie Wielkopolskim mieszkała od 1954 do 1984 roku, gdy starą i schorowaną przyjęła pod opiekę rodzina z Inowrocławia.
W środowisku romskim spotykała się z niechęcią, ze względu na odstępstwo od tradycyjnej roli kobiety. Szykany, którym była poddana, spowodowały wystąpienie choroby psychicznej i  konieczność okresowego leczenia w zakładach psychiatrycznych. Od 1962 roku Bronisława Wajs należała do Związku Literatów Polskich a jej wiersze przekładane były na języki: niemiecki, angielski, francuski, hiszpański, szwedzki, włoski. Zmarła 8 lutego 1987 roku w Inowrocławiu. została pochowana 14 lutego na inowrocławskim cmentarzu p.w. Św. Józefa.

Matką jej była Katarzyna Zielińska, a ojciec zmarł na Syberii około 1914 roku. Matka Papuszy wyszła ponownie za mąż za Jana Wajsa (1895-1961).

Papusza w wieku 16 lat została wydana za mąż za starszego o 24 lata harfiarza Dionizego Wajsa (zm. 1972), brata jej ojczyma. Nie mieli dzieci, choć po II wojnie światowej wychowywali wojennego sierotę o imieniu Władysław, który nazywany był Tarzanio.  

Tomiki wierszy Papuszy:
1. Pieśni Papuszy (Wrocław, 1956)
2. Pieśni mówione (Łódź, 1973)
3. Lesie, ojcze mój (Warszawa, 1990)
4. Papusza, czyli wielka tajemnica. Wybór tekstów (Gorzów Wielkopolski, 1992)