MIŁOŚNICY GENEALOGII I HISTORII ZIEMI KUJAWSKIEJ

Jan Kasprowicz (ur. się 12 grudnia 1860 r. we wsi Szymborze (obecnie dzielnica Inowrocławia), jako pierwsze z czternaściorga dzieci Piotra i Józefy z Kloftów Kasprowiczów.

W domu panowała bieda, rodzice szukali dorywczych prac u zamożniejszych gospodarzy. Legenda głosi, iż − podobnie jak Adam Mickiewicz − kilkuletni chłopiec doznał cudownego uleczenia ze śmiertelnej choroby, a wszystko to dzięki głębokiej religijności jego matki oraz łasce świętej płynącej z obrazu świętego Walentego. Z dzieciństwem Kasprowicza związane są również inne pogłoski. Podobno, kiedy kilkuletni Jan po raz pierwszy usłyszał dźwięk kościelnych organów, pozostał odtąd pod tak wielkim ich urokiem, że zdarzenie to zaważyło nie tylko na jego przyszłej twórczości poetyckiej, ale również na wrażliwości i sposobie postrzegania świata. Inne źródła mówią o szczególnym doznaniu podczas wsłuchiwania się w grę wiejskiej piszczałki nad stawem, która zawładnęła sercem przyszłego poety. W późniejszych Hymnach wróci jeszcze ten pełen mistycyzmu obraz.
Przyszły poeta okazał się pojętnym uczniem miejscowej szkoły. Za radą nauczyciela rodzice postanowili oddać syna do pruskiego gimnazjum w Inowrocławiu, nie mieli jednak środków na wynajęcie w mieście stancji dla syna. Kasprowicz musiał więc pokonywać codziennie kilka kilometrów w drodze do szkoły. Nie należał do najwybitniejszych uczniów, koledzy często drwili z jego biedy i braku obycia.
Gdy Kasprowicz był w przedostatniej klasie konflikt z niemieckim nauczycielem zmusił go do opuszczenia gimnazjum w Inowrocławiu, skąd przeniósł się do szkoły w Poznaniu. Był to pierwszy z całej serii konfliktów patriotycznie nastawionego Kasprowicza z niemiecką kadrą nauczycielską - szkołę zmieniał kilkakrotnie.
Maturę uzyskał jako 24-letni mężczyzna. Przez pół roku studiował w Lipsku literaturę i filozofię, jednak z powodów materialnych musiał przenieść się do Wrocławia. Studia ukończył dzięki pomocy Józefa Kościelskiego, ziemianina i poety mieszkającego niedaleko Inowrocławia. Sumy te wystarczały na zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb. Jeszcze podczas studiów Kasprowicz ożenił się z kilka lat od siebie starszą Teodozją Szymańską, jednak małżeństwo to zakończyło się szybko rozwodem.
W 1886 r. nawiązał współpracę z krajowymi czasopismami, na łamach których uprawiał publicystykę i krytykę literacką. W tym okresie związał się też z „ikaryjczykami" - grupą niemieckich socjalistów. W 1887 r. na ślad grupy wpadła policja, Kasprowicz został skazany na pół roku więzienia. Po odbyciu kary jeden z galicyjskich działaczy ludowych i wydawca, Bolesław Wysłouch, zaproponował mu przeniesienie się do Lwowa, gdzie miał objąć stanowisko redaktora w „Kurierze Lwowskim". Poeta przyjął tę propozycję.
W 1888 r. wydana została we Lwowie pierwsza książka Kasprowicza – „Poezje". Były to wiersze zaangażowane społecznie stylem przypominające twórczość Konopnickiej i Lenartowicza. Styl kolejnych tomików: „Anima lachrymans", „Miłość", „Krzak dzikiej róży" - pokazywał fascynację poety symbolizmem.
W 1888 r. powstał cykl sonetów „Z chałupy", a w latach 1899-1901 „Hymny".

W roku 1893 Kasprowicz ożenił się z Jadwigą Gąsowską, z którą miał dwie córki, Annę i Janinę - (mężem jej był malarz Władysław Jarocki). Rok 1899 przyniósł wydarzenie, które na zawsze zmąciło spokój poety. W domu Kasprowiczów pojawił się Stanisław Przybyszewski, sąsiad Kasprowicza z czasów pobytu na Kujawach. Jadwiga zakochała się w gościu i zostawiła dla niego męża i dzieci.
Kasprowicz w tym czasie pracował w „Słowie Polskim", jednak praca dziennikarska zaczęła go męczyć. Wyczekiwana zmiana przyszła w 1904 r., kiedy poeta doktoryzował się na Uniwersytecie Lwowskim, a cztery lata później objął katedrę literatury porównawczej, która utworzona została specjalnie dla niego w związku z jego wieloletnią działalnością przekładową. Kasprowicz tłumaczył m.in. tragedie Ajschylosa, Eurypidesa, dramaty Marlowe'a, Szekspira, dzieła Goethego, Shelleya oraz pisarzy mu współczesnych: Maeterlincka, Rimbauda. W latach 1921-1922 Kasprowicz był rektorem lwowskiej uczelni.
Po raz trzeci ożenił się w 1911 r. z poznaną we Włoszech Marią Bunin, córką carskiego generała. To małżeństwo okazało się bardzo szczęśliwe, żona wspierała poetę, była jego sekretarką. W czasie wojny i w okresie odzyskiwania przez Polskę niepodległości Kasprowicz, zwolennik państw koalicji, angażował się w działalność narodową, uczestniczył m.in. w 1920 r. w agitacji na rzecz przyłączenia do Polski Warmii i Mazur.

W 1923 r. Kasprowiczowie na stałe zamieszkali w Zakopanem, w wilii „Harenda". Zdrowie poety pogarszało się jednak z roku na rok. Jan Kasprowicz zmarł 1 sierpnia 1926 r. w Zakopanym. Pochowany został w grobowcu obok „Harendy", którą z inicjatywy Marii Kasprowiczowej w 1950 r. przekształcono w muzeum poety. Inowrocławianie postawili trzy pomniki Janowi Kasprowiczowi. Pierwszy, zbudowany w 1930 został zniszczony w 1939 roku, replika została ustawiona w 1966 roku na skwerze przy ul. Solankowej. Przed szkołą, do której Kasprowicz uczęszczał, stoi jego pomnik jako gimnazjalisty odsłonięty w 1978 roku, dziś I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. W Inowrocławiu jest też Muzeum Miejskie im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu oraz jedna z ulic nosi taka nazwę.

Twórczość Jana Kasprowicza:
• Z chałupy (1887)
• Poezje (1889)
• Chrystus (1890)
• Z chłopskiego zagonu (1891)
• Świat się kończy (1891)
• Anima lachrymans i inne nowe poezje (1894)
• Miłość (1895)
• Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach (1898)
• Ginącemu światu (1901)
• Salve Regina (1902)
• Ballada o słoneczniku (1908)
• Chwile (1911)
• Księga ubogich (1916)
• Hymny (1921)
• O bohaterskim koniu i walącym się domu (1930)
• Sita
• Dies irae
• Cisza wieczorna
Jako samouk opanował klasyczną łacinę i grekę oraz francuski i angielski. Tłumaczenia literatury:
• greckiej (Ajschylos, Eurypides),
• angielskiej (Szekspir, Marlowe, Byron (Wędrówki Childe Harolda, 1895), Shelley (Epipsychidion,1888), Keats, Tagore, Swinburne, Coleridge (Pieśń o starym żeglarzu), Wilde i in.); antologia Poeci angielscy (1907); Faust Christophera Marlowe'a, Księżniczka Kasia Williama Butlera Yeatsa,
• niemieckiej (Goethe, Schiller),
• francuskiej (Vauvenargues, Bertrand, Rimbaud, Maeterlinck),
• włoskiej (d'Annunzio),
• norweskiej (Ibsen),
•holenderskiej(Heijermans)                                                                                                                                    

 
Rodzicami poety byli Piotr Kasprowicz (ur. 01.08.1832 roku w Inowrocławiu, zm. 15.02.1893 roku w Szymborzu) oraz Józefa z Kloftów (ur. 09.03.1837 roku w Szymborzu, zm. 31.12.1914 roku tamże). Ród Kasprowiczów jest od wieków na Kujawach. Była to rodzina niegdyś zamożna. W jej posiadaniu znajdowała się ziemia nieopodal starego kościoła INMP. 

Rodzicami Piotra Kasprowicza (1832-1893) byli: Franciszek Kasprowicz (ur. 15.03.1786 roku, zm. 18.10.1842) oraz Jadwiga z Kopciów (zm. 17.11.1835). Prócz Piotra małżeństwo miało jeszcze dzieci:

1. Antoni Eremita Kasprowicz ur. 18.01.1811

2. Franciszek Kasprowicz ur. 1814 zm. 1883

3. Konstancja Kasprowicz ur. 1817

4. Wojciech Kasprowicz    ur. 09.04.1821

5. Barbara Kasprowicz       ur. 08.12.1822

6. Stanisław Kasprowicz   ur. 09.05.1824

7. Petronela Kasprowicz    ur. 01.06.1826

8. Józef Kasprowicz             ur. 08.07.1827

9. Józefa Kasprowicz           ur. 08.03.1829 - mężem jej był Walenty Prus
10. Jan Kasprowicz

Rodzicami Józefy zd. Klofta Kasprowicz (1837-1914) byli: Jan Klofta (1799) i Anna z Malinowskich (1811). Prócz Józefy małżonkowie mieli jeszcze dzieci:

1. Franciszek Klofta       ur. 22.03.1829 zm. 1879 - jego żoną była Marianna Jadczak (1835-1920)

2. Wiktoria Klofta          ur. 16.12.1832   zm. 19.06.1833

3. Franciszka Klofta      ur. 24.09.1834

4. Michał Klofta              ur. 30.07.1839

5. Szczepan Klofta          ur. 11.12.1845  zm. 11.02.1934

6. Marianna Klofta        ur. 19.10.1848 - mężem jej był Jan Perliński (1843-1898)

7. Walenty Klofta

8. Konstancja Klofta

9. Salomea Klofta

10. Łukasz Klofta

Rodzicami Jana Klofty (1799) byli:  Maciej Klofta i Franciszka z Konieczków

Rodzicami Anny Malinowskiej (1811) byli: Wojciech Malinowski i Rozalia z Molendów.

Przodkowie matki, Kloftowie, sądząc z brzmienia nazwiska, pochodzić musieli z niemieckiej przed wiekami kolonizacji. Słynęli z zawadiactwa i hulatyki. Istnieje pogłoska, że brat Józefy zabił szwagra w sporze o miedzę graniczną, natomiast inny z braci brał udział w powstaniu 1863 pod Mirosławskiem.

 
Do rodzeństwa kujawskiego poety zaliczyć możemy:

- Franciszkę (1869-1925) - żonę Pawła Antczaka (1861)
- Annę (1870-1947) - żonę Mikołaja Rolirada (1869)
- Antoniego (1873-1878)
- Heliodora (1874-1875)
- Józefa (ur. 27.11.1875 w Szymborzu, zm. ok. 1937 w Inowrocławiu) - urzędnika kolejowego
- Stanisława (1878-1879)
- Władysława (1880-1903)
- Mariannę (ur. 02.06.1887 w Szymborzu, zm. 09.02.1962 w Bydgoszczy)
- Franciszka (zm. 1883 )

Anna Kasprowicz i Mikołaj Rolirad mają dzieci:

- Władysław Rolirad ur. 05.09.1900 Szymborze par. Inowrocław/896   zm. 20.03.1901 Szymborze

- Monika Rolirad ur. 19.06.1902 Szymborze par. Inowrocław/435

- Ludomiła Maria Rolirad ur. 07.12.1903 Szymborze par. Inowrocław/891

- Chwalisława Rolirad ur. 20.04.1905 Szymborze par. Inowrocław/298

- Kazimierz Rolirad ur. 27.01.1907 Szymborze par. Inowrocław/57   zm. 10.07.1907 Szymborze

- Jolanta Rolirad ur. 07.06.1908 Szymborze par. Inowrocław/483

- Genowefa Rolirad ur. 18.06.1908 Szymborze zm. 16.11.1908 Szymborze

- Stanisław Rolirad ur. 26.02.1910 Szymborze par. Inowrocław/125, żona Anna

Franciszka Kasprowicz i Paweł Antczak mają dzieci:

- Stanisław Antczak ur. 02.04.1888 Szymborze zm. 02.06.1955 Inowrocław, żona Maria Konieczka

- Józef Antczak ur. 18.03.1900 Szymborze, żona Pelagia Antczak

- Janina Antczak ur. 04.09.1901 Szymborze par. Inowrocław/778

- Edmund Antczak ur. 09.04.1903 Szymborze par. Inowrocław/264

- Mieczysław Antczak ur. 26.05.1904 Szymborze

- Sylwester Antczak ur. 07.12.1905 Szymborze

- Marianna Antczak ur. 01.10.1908 Szymborze par. Inowrocław/626

- Marian Antczak ur. 01.10.1908 Szymborze par. Inowrocław/627  zm. 03.10.1908 Szymborze

Szymborze jest miejscem gdzie 12 grudnia 1860 roku przyszedł na świat najwybitniejszy poeta Kujaw - Jan Kasprowicz. Dom, w którym urodził się poeta co prawda nie istnieje. Spalił się w 1916 roku ale w 1919 zbudowano nowy budynek dla Anny Roliradowej (siostra poety). Obecnie mieści się tam Oddział - "Dom Rodzinny Jana Kasprowicza" ze zbiorem pamiątek po rodzinie poety. Dom jest własnością Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu. Budynek wpisany jest do rejestru zabytków.

Jan Kasprowicz z żoną Marią w swojej bibliotece w willi Harenda

Józefa z Kloftów Kasprowiczowa (1837 - 1914)

Pomnik Jana Kasprowicza w Inowrocławiu